BiTCOiN FORUM

Çin Merkez Bankası Dijital Parasının pilot uygulamalarının hız kazandığı bu günlerde, ABD’nin dünya finansal sistemi üzerindeki hâkimiyeti ve ABD dolarının geleceği gittikçe daha fazla sorgulanır hale gelmekte. Merkez Bankası Dijital Para Birimleri (CBDC’ler), eleştirilere rağmen, gittikçe dijitalleşen dünya ekonomisinin önemli bir parçası olmaya adaylar ve bu gelişmede Çin’in ABD’nin çok önünde olduğu görülüyor. Çin’in kendi dijital parasını çıkarmasının doların üstünlüğünü sonlandırıp sonlandırmayacağı, Çin’in dünya finansal sisteminde artan gücüne ve etkisine karşı ABD’nin cevabının ne olacağı ya da olması gerektiği konusundaki görüşler ve yorumlar sadece iki ülke özelinde değil küresel olarak da dönüşmeye başlayan parasal sistemlerin geleceği açısından önem taşıyor.

Bu bağlamda ABD eski Hazine Bakanı Henry M. Paulson, “Doların Geleceği” üzerine Foreign Affairs dergisi için yazdığı makalede, Çin’in ekonomik anlamda ciddiye alınması gereken bir rakip olduğunu kabul etmekle beraber Çin CBDC’sinin rezerv para olarak ABD dolarının yerini alacağı kaygılarının boşa çıkacağını iddia ediyor. Çin’in mevcut ekonomik yapısını yeniden yapılandırmadığı sürece Çin yuanının ve dijital parasının doların geleceğini nasıl etkileyeceğine Pekin’in değil Washington’ın karar vereceğini söylüyor. Paulson’ın argümanları şöyle:

Dolar Neden Güçlü?
ABD ekonomisinin son 60 senede dünya GSMH içindeki payının %40’tan %25’lere düşmüş olmasına ve gelişmekte olan ülkelerin hızlı yükselişine rağmen ABD doları hala hâkimiyetini koruyan küresel rezerv paradır. 20. Yüzyılın ilk yarısında ABD doları ve İngiliz sterlini başa baş rezerv para konumundayken, tarihsel olayların gelişimi, 2. Dünya Savaşından sonraki jeopolitik koşullar, Fed politikaları, ABD ekonomisinin büyüklüğü ve dinamizminden oluşan bir kombinasyonla dolar bugünkü konumuna gelmiştir. Dünya ekonomisi/finansı üzerindeki gücünü sağlayan ana faktörler sağlam makroekonomik ve mali politikalarla beslenmiş canlı ekonomisi, şeffaf ve açık politik sistemi ve ekonomik, siyasi ve güvenlik konularındaki küresel liderliğidir. Doların küresel rezerv parası olması ABD’nin dolar varlıklara daha az faiz ödemesini, daha rahat ticaret açığı vermesini, kur riskini azaltmasını, ABD finans piyasalarının daha likit ve fon erişiminin daha kolay olmasını sağlar. Tüm bu avantajlar küresel ekonomideki etkisini arttıran etkenlerdir.

Çin Yuanının Potansiyeli ve Önündeki Engeller
Çin’in ekonomik büyüklüğü, büyüme beklentileri, küresel ekonomiye entegrasyonu ve parasını uluslararasılaştırmadaki gittikçe hızlanan çabaları yuanın rolünü destekler; dolayısıyla dolara rakip olma yolunda büyük potansiyele sahip olduğu söylenebilir. Ancak bu koşullar ve Çin CBDC’si başta olmak üzere mobil ödeme sistemleri gibi Fintek alanında sağlanan gelişmeler ve başarılar yeterli değildir. Çünkü bir merkez bankasının para birimini dijitalleştirmesiyle o paranın sadece şekli değişmiş olur ama doğası değişmez. Çin yuanının gerçekten küresel bir rezerv para olarak ortaya çıkabilmesi için piyasa odaklı piyasalara geçişte ilerleme, kurumsal yönetimde iyileşme ve iyi regüle edilmiş uluslararası yatırımcıların saygısını kazanmış finansal piyasalara sahip olması gerekir.

Çin CBDC’nin potansiyelinden bahsetmek için önce sermaye kontrollerinin olmadığı ve yuanın değerinin tamamen piyasa tarafından belirlendiği ortamların hazırlanmış olması gerekir. Bunun için de ekonomisinde reform yapması ve sermaye piyasalarını iç politika açısından zorlu olabilecek yollarla geliştirmesi gerekir. Yakın zamandaki bu tip dönüşümler içeren –Şanghay’ı 2020’de tam teşekküllü küresel finans merkezi yapma gibi- girişimler ertelenmiştir; zira sermaye kontrollerinin olduğu ve para biriminin değerinin piyasa tarafından belirlenmediği yerlerin finansal merkez olması zordur.

Bununla birlikte, Pekin’in desteklediği CBDC, doların hâkimiyetini azaltamasa da, yuanı uluslararası yapma çabalarını kolaylaştırabilir. Venezuela örneğinde olduğu gibi istikrarsız parası olan ülkelerde Çin CBDC’si yerel paraya güzel bir alternatif olabilir. Afrika ve Latin Amerika gibi gelişen ülkelere zaten girmiş olan Tencent gibi şirketler buralarda varlıklarını büyütüp ölçeklenebilirler. Dijital yuanın dünyada daha çok pazar payı kazanması, Çin’in küresel ekonomik/politik etkisini arttırmayı planlayan ana stratejisine yardımcı olabilir.

ABD’nin Adımları Ne Olmalı?
Paulson yazısında ABD’nin finansal gücünün devamının ve doların geleceğinin Çin’deki gelişmelere değil ABD’nin kendisine bağlı olduğunu söylüyor. ABD’nin liderliğini koruması için özellikle yaşanan pandemi krizi sonrasında, zaman içinde ülkenin iç borcunu yönetecek ve yapısal mali açığını frenleyecek ekonomi politikalarını ortaya çıkarmasının şart olduğunu belirtiyor. Diğer taraftan tek taraflı yaptırımların maliyetini ve doların gücünü silah olarak kullanmanın, dostlarını ve düşmanlarını alternatif rezerv para geliştirmek veya güçlerini bu yolda birleştirmek için harekete geçirdiğini iyi değerlendirmek gerektiğini söylüyor.

Ve Fintek Alanı
Çin’in teknoloji alanındaki başarısını mevcut finansal sisteminin çok eskimiş olmasına ve ulusal bankacılık sisteminin verimsizliğine bağlayan Paulson, Çin’i fintek öncülüğünden daha çok, teknolojiyi ölçeklendiren ve çabuk adapte olan yapısıyla tanımlıyor. Çinli teknoloji şirketlerinin inovasyonları arttırmasının sebebini tüketici talebini karşılamaya ve ülkenin yetersiz finansal altyapısını telafi etmeye bağlıyor. Yeni doğan ekonomilerde akıllı telefonların kullanımının artmasıyla da Çin teknolojisini gelişen ülkelere taşımış ve Çinli şirketler pazar paylarını bu şekilde kazanmaya başlamışlardır.

ABD’nin fintek alanında geri kaldığı görüşlerine katılmadığını belirten Paulson, Silicon Valley ve Wall Street’ in finansal inovasyonlar, yeni dijital platformlar ve paranın yeni şeklini oluşturma konusundaki yaratıcılıklarının sonucunda, ABD şirketlerinin dünyanın en iyi, en güvenli, en sağlam dijital parasını yaratabileceğini öngörüyor. Bu şekilde işlem maliyetlerindeki azalma ve verim artışıyla da tüketicilere elle tutulur faydalar sağlanacaktır.

Bu atmosferde politika yapıcılarının teknolojinin getirdiği risklerini azaltmakla, şirketlerin inovasyon yapma yeteneğini desteklemek arasında dikkatli bir denge tutturmalarını şart koşuyor. Aşırı duyarlı düzenleyicilerin ABD’de geleneksel bankacılık yerine dijital finansı tercih edenlere ve dünyadaki– çoğu zayıf mali piyasalar ve dalgalı paraları olan gelişmekte olan ülkelerde yaşayan- bankasızlara hizmet etmek isteyen ABD firmaları için giriş bariyerlerini yükseltmesinin tehlikeli olduğunu da ekliyor.

Paulson ve onun gibi düşününler “ulusal bir para biriminin hamillerine olan değerinin ülkenin (güçlü ekonomik ve politik temellerinin yansıması olduğundan” hareketle, rezerv para olarak doların üstünlüğünü koruyacağına emin gözüküyorlar. Ancak uzun vadede CBDC’ler gibi fintek gelişmelerinin dünya ekonomi ve finans sistemini dönüştürme ve beraberinde ülkelere küresel anlamda politik ve ekonomik güç kazandırma konusundaki potansiyelini hafife almamak gerektiğini düşünenler de oldukça fazla ve bu kesimin argümanları da geleceği öngörebilmek açısından dinlenmeye değer.